گروه بازرگانی ومهندسی صنعت پویا

کنترل کیفیت روغن و آزمونهای آن

كيفيت چيست؟
         واژه ((كيفيت)) خود منشا سردرگمي هاي زيادي است، زيرا در صحبت هاي روزمره معمولاً دلالت بر ((برتري)) دارد، كه البته بسته به قضاوت شخصي فرد يا گروه كوچك است. در اين صورت واژه كيفيت داراي نوعي ارزش ذهني مي شود كه تشريح آن به آساني ممكن نيست، امّا اكثريت مردم باور دارند كه آن را مي فهمند و توان تشخيص آن را دارند. در حال حاضر كيفيت در صنعت توليد و به طور فزاينده در حوزه هاي ديگر بار مفهومي دقيق تري دارد كه به معني شناسايي ويژگي هاي يك فرآورده يا نوعي خدمت، به گونه اي كه خواسته هاي مشتري را در سطح قابل قبولي برآورده تعبير مي شود. در اين صورت كيفيت نوعي ارزش عيني دارد كه قابل اندازه گيري و سنجش است. سطح اين ارزش، تصريحاً يا تلويحاً، بر اساس توافق بين مشتري و عرضه كنندگان مشخص مي گردد. مفهوم عيني كيفيت همين است كه در سراسر اين مقاله دنبال مي شود.
         كيفيت به عنوان مجموع خواست هاي مقبول مشتري دو خصوصيت اصلي دارد:
- انتظار مشتري، يعني اين كه محصول توليدي بايد خواست هايش را برآورد؛
-  كاستي هاي موجود در محصول، يعني اين كه در برآوردن هدف موردنظر با شكست روبرو مي شود يا اين كه نارضايتي به دنبال دارد.
   صنايع توليدي به منظور برآوردن رضايت مشتري بايد از طريق فرآورده هاي توليدي در دو جهت اقدام كنند:
-   از ديدگاه بيروني، در نظر داشتن خواست هاي مشتريان فراورده ها؛
-  از ديدگاه دروني، در نظر گرفتن پيامدهاي تنوع انساني و ابزاري به منظور هر چه كمتر كردن تعداد فرآورده هاي ناقص.
اين مفاهيم كلي براي فراورده هاي اطلاعاتي نيز همچون ساير فراورده هاي بشري كاربرد دارد.

آگاهي از خواست هاي مشتريان
        آگاهي از خواست هاي مشتري با استفاده از ويژگي هاي فراورده هاي توليدي به دست مي آيد، اين ويژگي ها بيانگر انتظارات مشتري از دريافت آن فراورده است. ويژگي در واقع توصيف يك فراورده با به كار بردن واژه هايي در خور درك مشتري است؛ با اين شرط كه واژگان به كار برده شده با استفاده هدفمند از محصول، متناسب باشد. وجود رابطه بين ويژگي و تناسب استفاده بسيار با اهميت است و خطرپذيري توليدكننده بر اثر كاربري هاي متفاوت يا شكست آن فراورده را مهار مي كند. ويژگي برخي فراورده ها با توافق هاي منطقه اي و جهاني استاندارد مي گردد و باعث امنيت خاطر بيشتر خريدار مي شود. همخواني با استاندارد، وسيله اي دفاعي براي توليدكننده است و به كاهش تاثير ادعاهاي تعهدآور قانوني براي فراورده هاي ناقص منجر مي گردد.
        وجود يك ويژگي همچنين نيازمند آزمايش هايي است تا همخواني فراورده را با استانداردها نشان دهد. چنانچه اين آزمايش رضايت بخش باشد فراورده برچسب تاييد مي گيرد.
        استفاده از برچسب ها به منظور تاييد همخواني با يك ويژگي، كاري بنيادين در جمع آوري دانش و تجربه است؛ به ويژه اينكه گسترش روش هاي استاندارد در آزمون را نيز به دنبال دارد. كاربرد برچسب هاي تاييد سازگاري، گام آغازين كار نيست، بلكه گام نهايي طرح هاي تضمين كيفيت است.
        ناهمخواني فراورده با استاندارد، كاستي هايي را به دنبال دارد و در واقع انحرافي در ويژگي كيفيت (از مجموع ويژگي هاي آن) مي باشد. فراورده اي كه يك يا چند كاستي دارد در هر صورت فراورده اي ناقص است، امّا تخفيف هاي ناشي از نقص ها گاهي باعث جدي نگرفتن نقايص مي گردد. در صنعت اطلاعات مي توان يك ركورد نشاني پستي يا شماره تلفن در پايگاه را به عنوان نمونه در نظر گرفت. كاراكتر نادرست در نشاني پستي نقص است، امّا اگر با وجود اين اشتباه، نشاني پستي شناسايي شود و سبب ضعف در ارتباطات نگردد، نشاني هنوز پذيرفتني است. وجود يك رقم اشتباه در شماره تلفن فاجعه به بار مي آورد، زيرا شماره نادرست به وسيله ماشين به درستي قابل درك و تفسير نيست و تلاش براي برقراري ارتباط به شكست مي انجامد. ويژگي اين ركورد اشتباه در مقايسه با اشتباه در نشاني پستي اهميت بيشتري دارد.
        خواست هاي مشتريان از يك فراورده بستگي به هدف مشتريان در استفاده از آن دارد. بنابراين، تلاش براي رتبه بندي فراورده هاي اطلاعاتي با استفاده از سياهه ويژگي هاي كيفيت از قبيل دقّت، به‌هنگام بودن، دسترس پذيري، هزينه، كامل بودن فراورده و غيره، و نيز استفاده از فراورده در سنجش كلي كيفيت آن، براي توليدكننده نمي تواند مفيد باشد، زيرا ارزش و اهميت مشخصات فراورده در نظر همگان يكسان نيست. ميانگين پاسخ به پرسشنامه هايي كه بر اساس سياهه هاي استاندارد تهيه شده به همان دليل بي معني به نظر مي رسد. اهميت نسبي استانداردهاي كيفيت، خواست هاي شخصي خريدار را مي نماياند.
 كنترل سطوح كاستي
        تمامي فعاليت هاي انساني دستخوش تنوع و اشتباه مي شود و اگر انتظاري جز اين داشته باشيم غيرانساني است. پس توليد فراورده هاي بدون نقص ناممكن است. از صنعت توليد چنين استنباط مي‌شود كه بايد سطح كاستي ها را تا حدود معين كنترل كرد، به گونه اي كه فراورده خواست هاي مشتري را برآورده نمايد، با استانداردها همخواني داشته باشد، و با هزينه قابل قبولي نيز تهيه و توليد شود. چنين حدود قابل قبولي موجب كاهش زمان تمام شده مي شود. با پيشرفت تجربه و دانش، سطح كاستي ها در فرايند توليد كاهش مي يابد و كيفيت نيز به همان نسبت بهتر مي شود. هيچكس راضي به انجام كار بي ارزش نيست و از طرفي خواست همگان اين است كه فعاليت هايشان داراي نوعي ارزش باشد.
        رويه هاي بررسي مداوم همخواني فرايند توليد با يك استاندارد بر حمايت از استعداد طبيعي انساني به منظور انجام هر چه بهتر امور دلالت دارد؛ اما كه اين واقعيت را هم نبايد از نظر دور داشت كه انسان گاهي اشتباه مي كند.
        روش نظارت بر همخواني با يك استاندارد در خلال توليد را كنترل آماري فرايند نامند. (1) كنترل آماري فرايند از چهار مرحله تشكيل مي شود:
-  تعيين سطح پذيرفتني كاستي ها (سطح پذيرفتني كيفيت) (2)؛
- نمونه گيري براي بررسي گروهي از فراورده ها؛
-  بررسي نمونه هايي از كاستي هاي موجود (ناهمخواني با استانداردها)؛
- تصميم گيري درباره تاييد يا رد گروهي توليدات از طريق ارجاع به سطح پذيرفتني كيفيت در نمونه ها.
        با بررسي 100% فراورده ها نمي توان از كشف تمامي كاستي ها مطمئن شد، زيرا در فرايند بررسي نيز اشتباهات بروز خواهد كرد. براي پذيرش يا عدم پذيرش گروهي از فراورده ها در سطح پذيرفتني كيفيت، شيوه هايي براي انتخاب مناسب ترين نمونه و كاربري روش هاي آماري وجود دارد.
        روش هاي كنترل آماري فرايند مطمئناً 100% نتيجه بررسي هر فرايندي را كه شامل ورود داده‌هاست تامين، و استانداردهاي بين المللي را به طور كامل توصيف مي كنند اين روش ها با استفاده از جدول هاي استاندارد و بدون احساس نياز به دانش رياضي، زيربنايي نسبتاً ساده دارند. روش هاي بالا بر ويژگي توليد دلالت دارند، به نحوي كه كارگران، مسئوليت بررسي كيفيت كارهاي خود را به عهده دارند. استانداردها كاستي ها را در رده هاي مختلف و براي عمليات، به عنوان پيامد شناسايي در نظر مي گيرند.
        روش هاي استاندارد براي كنترل فرآيند به طور مستقيم و بدون تغيير جامعه نمونه و بررسي ركوردهاي پايگاه اطلاعات، به منظور كشف اشتباهات قابل اجرا هستند و تاكنون برخي شركت ها به همين منظور از آنها استفاده كرده اند. عمده مزاياي اين روش عبارت ند از: كاهش هزينه هاي بررسي، احتمال موفقيت فراوان، كاهش هزينه هاي ناشي از كار تكراري.

كيفيت كنترل و كنترل كيفيت
        تبليغات فراگير و حمايت رسمي در راستاي پذيرش مجموعه استانداردهاي ISO 9000 احتمالاً موجب سردرگمي در فهم واقعي كيفيت و چگونگي شكل گيري كيفيت مي شود. مجموعه استانداردهاي ISO 9000 رهنمودهايي براي جنبه هاي كيفيت عملكرد يك سازمان فراهم مي آورد. همخواني با استانداردهاي ISO 9000 از نظر سازمان اين اطمينان را به مشتري نمي دهد كه خودش را با توليدات آن سازمان متقاعد كند. در بخش هاي قبل خاطرنشان شد كه براي كنترل كيفيت فراورده ها مجموعه اي از اين روش ها در سيستم، كيفيتي را شكل مي دهند كه ناشي از همخواني فراورده با استانداردهاست و مشتري به آن اطمينان دارد. هر دو مجموعه اين روش ها براي انجام چنين تطبيقي ضروري به نظر مي رسد.
 معضلات خاص صنعت اطلاعات
        كل فرآيند و حصول اطمينان از كيفيت فراورده ها به ويژگي هاي كافي براي فراورده يا خدمتي كه مشتري بابت آن پول مي پردازد بستگي دارد. نخستين معضل اين است كه اطلاعات فقط به ابداع استانداردهاي كنترل درخواست هاي مشتري و كنترل سطح كاستي هاي موجود در فراورده ها و خدمات محدود مي شود. پس از اين مشكل، تجربه محدود تطبيق آزمايش با استاندارد مطرح مي‌گردد. مشكل ديگر اين است كه كيفيت يك فراورده اطلاعاتي به رضايتمندي از محتواي اطلاعات و سيستمي كه اطلاعات را ارائه مي كند بستگي دارد و اين دو عنصر احتمالاً ضمانت شركت هاي مختلف را ايجاب مي كند.
 ضوابط كار
        تلاش هاي موفقيت آميزي در راستاي تعيين و نيز آزمايش تركيب محتواي متن اطلاعاتي كاركرد نظام در ((برنامه نهايي پايگاه اطلاعات مواد اروپا)) بين سال هاي 1984 و 1989 انجام شده است. ضوابط كار به منظور تدارك چارچوب يك ويژگي براي نظام هاي پيوسته شركت كننده در برنامه ابداع شده بود. ويژگي هاي كيفيت در دو رده مختلف تعريف شده بود: آنهايي كه مبتني بر قبول يا رد قابليت آزمايش بودند، و رده هايي كه نيازمند ارزشيابي پيچيده تري بودند. آزمايش هاي تطبيق با استاندارد از همين رده ها مشتق مي شوند. استانداردها را گروه كوچكي از خبرگان ارزيابي مي كنند. تصور بر اين است كه آزمايش مستقل براي اطمينان از كيفيت نظام هاي اطلاع رساني براي نخستين بار انجام شده است. موفقيت اين تجربه محدود نشان داد كه روش صحيح است؛ امّا بايد منجر به ابداع روش هاي تشريح نظام ها و محتوي آنها گردد تا اين شرح نظام به شكل دادن بخشي از يك مشخصه استاندارد قابل آزمايش بينجامد. به هر حال ضوابط كار نسبت به پيشرفت اوليه، تبديل به تقاضاي عام‌تري شده و براي هر نظام پيوسته اي مي تواند كاربرد داشته باشد.
 نتيجه
        صنعت توليد در نيل به رضايتمندي هر چه افزون تر مشتري از فراورده ها با به كارگيري روش‌هاي استاندارد براي به حداقل رساندن كاستي ها و اطمينان شدن از تطبيق با استانداردها بسيار موفق بوده است. گواه كافي بر اين مدعا آن است كه همان روش را مي توان در مورد فراورده ها و خدمات صنعت اطلاعاتي نيز به كار گرفت. گرچه درخواست هاي ويژه مرتبط با اطلاعات هميشه وجود خواهد داشت، يكي از مشكلات موجود، نبود تجربه كافي در ابداع ويژگي هاي مناسب در اين بخش است.
        مشكل ديگر نيز ناآگاهي عمومي از اطلاعات است كه اين روش ها چنين آگاهي هايي را به وجود مي آورند.
        بنابراين نتايج صنعت اطلاعات را مي توان به شرح زير بر شمرد:
· درس هايي كه به تجربه از آنها مي توان استنباط كرد كه كنترل رضايتمندي مشتري و به حداقل رساندي كاستي هاي فراورده ها در صنايع ديگر نيز بايد شناسايي شوند؛
· بخش اطلاعات نيازي به خلق روش ها و اصطلاحات خاص در كنترل خدمات و فراورده هاي اطلاعاتي ندارد؛
· صنعت اطلاعات نياز شديد به شناخت چگونگي ابداع استاندارد فراوردها و آزمايش هاي تطبيق فراورده ها با استانداردها دارد؛
· استفاده از مشخصه ها و استانداردهاي فراورده هاي اطلاعاتي خطرپذيري در فراورده هاي ناقص را مهار خواهد كرد.

ارزيابي عدد اسيدي كل (TAN)
بازار امروز نياز به روانكاري دارد تا بتواند از عهده انتظارات مصرف كنندگان براي كاركرد در دوره هاي طولاني برآيد. كنترل و بررسي روانكارهاي در حال استفاده براي جلوگيري از تخريب ماشين آلات و سرويس هاي نگهداري خارج ضروري به نظر مي رسد. 
افزايش يا كاهش گرانروي، تغيير رنگ، تشكيل رسوبات و تركيبات اسيدي از جمله موارد قابل اندازه گيري براي تشخيص تخريب در يك روانكار است. 
در ميان اين شاخص ها تشكيل تركيبات اسيدي به طور كمّي با استفاده از نيتراسيون قابل اندازه گيري بوده و از آن با عنوان عدد اسيدي كل يا (Total Acid Number) TAN نام برده مي شود. اين شاخص مشخص كننده درجه اكسيد شدن و هيدروليز روانكار مورد استفاده است. اين عامل تا حدود زيادي نشان دهنده وضعيت روغن كاركرده و درحال مصرف است. هم اكنون استانداردهايي در رابطه با مقدار مجاز تشكيل اسيد در روانكارها و همچنين روش هاي مختلف اندازه گيري آن به وجود آمده است. 
براي مثال سطح اسيدي روغن نبايد از حد مجاز تعيين شده در استاندارد ASTM D-4378 فراتر رود. اين شاخص همچنين مي تواند به عنوان عاملي براي اندازه گيري طول عمر روغن در شرايط خاص مورد استفاده قرار گيرد. در مقاله حاضر پس از بررسي آزمايش ASTMD 664 به محدوديت هاي آن اشاره شده و روش هايي براي رفع آن ارائه مي شود. 
    
خاصيت اسيدي و بازي روغن
عدد اسيدي بيانگر مقدار ميلي گرم KOH اضافه شده به گرم روغن براي خنثي سازي اسيدهاي موجود در آن است. مواد افزودني خاصي ممكن است در بالا بردن عدد اسيدي نقش داشته باشند در حالي كه علت خاصيت قليايي روغن، وجود مواد پاك كننده يا مواد بازي افزوده شده به روغن است. خاصيت اسيدي يك روغن در اثر كاركرد و اكسيداسيون افزايش مي يابد. همچنين تجزيه بعضي از مواد افزودني موجود در روغن نيز ممكن است باعث بالا بردن خاصيت اسيدي آن شود. بايد دانست كه خاصيت اسيدي به خودي خود مضر نيست، بلكه افزايش در خاصيت اسيدي ممكن است نشان دهنده خراب شدن روغن باشد. عدد اسيدي به وسيله روش ASTM D-664 و ASTM D-974 اندازه گيري مي شود. با اين روش ها مي توان مقادير اسيد كل، اسيد قوي، باز كل و باز قوي را در صورت موجود بودن در روغن، اندازه گيري كرد. 
اسيدهاي قوي موجود در روغن، اسيدهاي معدني قوي مثل اسيد سولفوريك هستند كه در اينجا ما فقط به ارزيابي عدد اسيد كل (TAN ) مي پردازيم.
    
اندازه گيري TAN با استفاده از تيتراسيون پتانسيومتري
 آزمايش ASTM D 664 يكي از روش هايي است كه به طور گسترده براي اندازه گيري ميزان اسيد موجود در روانكار با استفاده از نيتراسيون پتانسيومتري به كار مي رود كه توسعه آن در سال1964 و همزمان با ورود الكترودهاي PH سنج به بازار رخ داد. يكي از مزيت هاي اين روش نسبت به نيتراسيون كالري متر اين است كه مي توان با‌ آن، روغن با رنگ تيره را نيز تيتر كرد. در اين روش روغن در مخلوطي از حلال ها حل شده و سپس با محلول هيدروكسيد پتاسيم پروپانولي تيتر مي شود.
در اين حال ولتاژمربوطه توسط الكترود غوطه ور در يك بافر غيرآبي به دست مي آيد. همچنين در صورتي كه منحني نيتراسيون را برحسب حجم KOH و ولتاژ به دست آمده رسم كنيم مي بينيم كه در بيشتر موارد براي روغن هاي كاركرده و قديمي كه حاوي مقدار زيادي اسيدهاي آلي هستند نقطه عطف وجود ندارد و يا يك نقطه عطف مشخص ديده نمي شود. در اينجا مسئله اين است كه بافر غيرآبي ياد شده سمي است و به صورت تجاري موجود نيست. چرا كه نگهداري آن سخت است و بنابراين به توليد متناوب آن در آزمايشگاه نياز داريم. حال به منظور جلوگيري از كاركرد با يك سيال سمي در آزمايش هاي روزانه و همچنين آساني كار، آزمايش ASTM D-664 بهبود يافته به شرح زير ارائه شده است. 
 آزمايش هاي تحقيقاتي بر روي روش بهبود يافته، با استفاده از دستگاه نيتراسيون شركت Metrohm انجام شده است. 
اين دستگاه مجهز به يك الكترود تركيبي است كه به طور ويژه براي نيتراسيون غيرآبي طراحي شده و از محلول0/4 مول بر ليتر تترا اتيل آمونيوم در اتيلن گليكل به عنوان الكتروليت تشكيل شده است. 
در اين حال تابعيت دستگاه شامل اين الكترود با دو نوع بافر كاليبره با سمّيت كم، يكي با PH برابر4 و ديگري9 به صورت هفتگي بررسي شده است. 
صورتي كه منحني PH به ازاي پتانسيل هاي اندازه گيري شده توسط الكترود رسم شود نقطه صفر و همچنين شيب اين خط از تغييرات كمّي برخوردارند. البته اين مقدار انحراف نيز با كمك دستگاه هاي محاسبه گري كه به سيستم متصل هستند تعيين مي شود. 
در صورت اندازه گيري، مقادير محلول اسيد Pelargonic استاندارد به كمك روش ASTM D-664 و روش نوع بهبود يافته آن، مقادير TAN از انحراف قابل قبولي (نسبت به آنچه كه در روش هاي استاندارد يعني6 درصد مقادير ميانگين به دست‌ آمده) برخوردار است. بنابراين نتايج به دست آمده نشان مي دهد اين دو روش بهبود يافته با توجه به غير سمي بودن يا كمتر سمي بودن و همچنين تجاري بودن بافر، مزيت هاي خود را نشان مي دهند و انتخاب آن به عنوان روش برگزيده توصيه مي شود.

فروش انواع روغن وگریس های تخصصی